Thiền viện trúc lâm Đà Lạt được khởi công xây dựng từ năm 1993 đến năm 1994 thì hoàn thành. Công trình được thiết kế bởi hai kiến trúc sư là Vũ Xuân Hùng và Trần Đức Lộc, trong đó có sự đóng góp ý kiến quan trọng của cố kiến trúc sư nổi tiếng Ngô Viết Thụ người đã có rất nhiều công trình kiến trúc nổi tiếng như Dinh độc lập, Chợ Đà Lạt, nhà thờ Phú Cam...Tất cả ý tưởng ban đầu và công việc chọn địa điểm, quy hoạch đều do hòa thượng Thích Thanh Từ quyết định.
Mộ góc khu chánh điện bên trong Thiền Viện Trúc Lâm Đà Lạt.
Thiền viện Trúc Lâm Đà Lạt được chia thành 2 khu vực chính: Khu vực ngoại viện và khu vực nội viên tăng, nội viện ni. Khu vực ngoại viện bao gồm các công trình như chánh điện, hồ Tịnh Tâm, Lầu chuông, Gác trống, Tổ đường thờ Đạt Ma Sư Tổ...khu nội viện bao gồm hai khu vực riêng biệt, đây là nơi tu tập của các sư tăng và sư ni tại thiền viện.
Thiền viện trúc Lâm Đà Lạt do hoa thượng Thích Thanh Từ sáng lập nên và đây cũng chính là nơi hòa thượng Thích Thanh Từ sử dụng làm nơi cư ngụ chính, tuy nhiên hiện nay do tuổi già sức yếu, hòa thượng Thích Thanh Từ đã rời Đà Lạt trở về thiền viện Trúc Lâm Vũng Tàu để nghỉ ngơi, tịnh dưỡng. Trụ trì thiền viện trúc lâm Đà Lạt hiện nay là Thượng tọa Thích Thông Phương. Ngài là một trong những cao đệ của Hòa thượng Thích Thanh Từ.
Nét thanh bình của hồ Tuyền Lâm phía trước thiền viện Trúc Lâm Đà Lạt.
Thiền viện trúc lâm Đà Lạt là một công trình kiến trúc tuyệt đẹp tọa lạc bên cạnh hồ Tuyền Lâm. Từ hồ Tuyền Lâm du khách có thể men theo con đường nhỏ với 140 bậc thang lát đá để xuyên qua các cánh rừng thông bạt ngàn đến với khu thiền viện phía trên. Từ trước vào du khách sẽ đi ngàn qua một cổng tam quan, rồi đi vào khu chánh điện của thiền viện. Khu chánh điện có diện tích 192m vuông, bên trong chánh điện thờ tự đơn giản nhưng mang ý nghĩa quan trọng trong Phật giáo. Trên bàn thờ, ở giữa là tượng phật Thích Ca cao 2m, tay phải cầm hoa sen đưa lên, bên phải đức Phật thích Ca là hình tượng bồ tát Văn Thù cưỡi trên lưng sư tử. Bên trái đức Phật là bồ tát Phổ Hiền cưỡi trên lưng voi trắng có 6 ngà. Phía trên điện thờ là những hình tượng phù điêu với 8 tướng thị hiện của đức Phật và các bao lam, án thờ bằng gỗ được chạm khắc rất công phu. Trần mái của chánh điện được lợp bằng mái ngói men sáng, mái ngói uốn cong thanh thoát, tạo nên nét khiên cung của người Việt, nét thanh thoát của nhà thiền. Bên ngoài sân điện, bên trái của sân là gác trống và bên phải lầu chuông được chạm khắc các hình tượng tinh xảo, bên trong có một quả chuông nặng 1,1 tấn được đúc ở Huế mang vào.
Hồ Tịnh Tâm bên trong khu ngoại viện.
Đứng trước thiền viện trúc Lâm Đà Lạt, du khách có thể nhìn xuống hồ Tuyền Lâm soi bóng rừng thông tuyệt đẹp. Phía trước chánh điện, gần lối đi xuống hồ Tuyền Lâm là hồ Tịnh Tâm, đây là một hồ nước nhân tạo được nuôi thả các loài cá và rùa trông rất thanh bình đúng phong cách nhà Phật. Bên cạnh hồ Tịnh Tâm là khu nhà khách dành cho những người mới đến xin tu hành trong một thời gian ngắn sẽ được bố trí ở đây để các sư tăng tiện theo dõi.
Điểm nhấn được yêu thích nhất của khu thiền viện trúc lâm Đà Lạt này đó là vườn hoa phía trước chánh điện, vườn hoa rất đẹp được trồng nhiều loài hoa quý như Thiên Điểu, Sim Úc, Phù Dung...tất cả các loại hoa này đều được các tăng ni sưu tầm và tự ươm trong các khu vườn bên trong khu nội viện.
Vào năm 2015, thiền viện trúc lâm Đà Lạt đã hoàn thiện thêm 2 công trình mang ý nghĩa lớn đó là khu tháp thờ Xá Lợi, khu ngũ lầu thờ tượng phật Thích Ca được làm từ ngọc bích và vàng do các phật tử Thái Lan dâng tặng. Để đến đây từ trung tâm thành phố Đà Lạt, bạn chạy thẳng đường Triệu Việt Vương là đến thiền viện trúc lâm.
